​

Τι είναι η ξηροφθαλμία;

Η ξηροφθαλμία είναι η πάθηση του οφθαλμού όπου παράγονται λιγότερα δάκρυα από αυτά που χρειάζεται το μάτι για να διατηρηθεί σε μια υγρή κατάσταση. Τα δάκρυα παράγονται από τον δακρυϊκό αδένα και τους επικουρικούς αδένες. Οι επικουρικοί αδένες είναι εκείνοι που εκκρίνουν με σταθερό ρυθμό τα δάκρυα και υγραίνουν τον επιπεφυκότα του κερατοειδή. Ο δακρυϊκός αδένας παράγει δάκρυα σε μεγάλη ποσότητα μετά από ερεθισμό ή συναισθηματική φόρτιση (κλάμα).

Η στoιβάδα των δακρύων αποτελείται από το υδατώδη, την βλεννώδη και την λιποειδική. Η έλλειψη ενός εκ των στοιχείων  δημιουργεί την ξηροφθαλμία. Σήμερα η ξηροφθαλμία είναι πολύ συχνή και ένας στους τέσσερις ασθενείς που έρχονται για εξέταση στο οφθαλμολογικό ιατρείο έχει συμπτώματα ξηροφθαλμίας. Υπολογίζεται ότι το 11% των ασθενών ηλικίας 30-60 και το 14% των άνω των 65 ετών έχουν ξηροφθαλμία. Η ξηροφθαλμία θεωρείται σοβαρή διαταραχή αφού εκτός των ενοχλημάτων μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμη βλάβη του κερατοειδούς και του επιπεφυκότα, επηρεάζοντας δυσμενώς την όραση.

​

Ποίοι είναι οι συχνότεροι αιτιολογικοί παράγοντες της ξηροφθαλμίας;

Η παραγωγή των δακρύων ελλατώνεται με την πάροδο των ετών και κυρίως στις γυναίκες. Άλλοι παράγοντες είναι τα ρευματικά νοσήματα, ο διαβήτης, νόσος του θυρεοειδούς, δερματικά νοσήματα, διαταραχές του νευρικού συστήματος όπως μετά από εγκεφαλικό και ορμονικές διαταραχές κυρίως μετά την εμμηνόπαυση.

Ορισμένες κατηγορίες φαρμάκων όπως αγχολυτικά, υπνωτικά, αντισυλληπτικά ελαττώνουν την παραγωγή δακρύων. Περιβαλλοντική και κλιματολογική επίδραση όπως ξηρή ατμόσφαιρα, κεντρική θέρμανση, καυσαέρια και σκόνη συντελούν στην γρηγορότερη εξάτμιση των δακρύων. Τέλος, παθήσεις των βλεφάρων π.χ. εντρόπιο, εκτρόπιο, τριχίαση, λαγόφθαλμος δημιουργούν συμπτώματα ξηρού οφθαλμού λόγω της κακής διασποράς των δακρύων στον κερατοειδή και του επιπεφυκότα.

​

Ποια είναι τα συμπτώματα της ξηροφθαλμίας;

​

Τα συχνότερα συμπτώματα είναι :
• Το αίσθημα ξηρότητας
• Αίσθημα άμμου ή γενικά ξένου σώματος
• Αίσθημα καύσου 
• Αυξημένη ευαισθησία στο φως και στους ρίπους όπως καπνός, σκόνη κτλ
• Κόπωση των ματιών
• Παραγωγή ινώδους βλέννης κυρίως τις πρωινές ώρες
• Έντονη δακρύρροια, λόγω του ερεθισμού του επιπεφυκότος όταν δεν υγραίνεται οδηγώντας σε ερέθισμα του δακρϋικού αδένα και παραγωγή μεγάλης ποσότητας δακρύων.

​

Πώς γίνεται η διάγνωση της ξηροφθαλμίας;
 

Η διάγνωση γίνεται κατά την οφθαλμολογική εξέταση. Με την χρήση ουσιών όπως η φλουροσεϊνη, το ερυθρό της Βεγγάλης και η Lissamine Green χρωματίζουν τα δάκρυα και εκτιμάται η ποσότητα αυτών. Επιπλέον χρωματίζουν τον κερατοειδή και τον επιπεφυκότα όταν υπάρχει βλάβη στο επιθήλιο (στικτή κερατίτιδα).

Η ποσότητα των δακρύων δύναται να μετρηθεί τοποθετώντας τεμάχιο ειδικού φίλτρου στην έσω πλευρά του κάτω βλεφάρου και μετρώντας την παραγωγή των δακρύων σε διάστημα 5 λεπτών. Η δοκιμασία αυτή λέγεται Shirmer test. Ύγρανση του φίλτρου λιγότερο από 1.5 χιλ. σε 5 λεπτά είναι ένδειξη της ελάττωσης των δακρύων. Συμπτώματα ξηροφθαλμίας μπορεί να έχουμε και με επαρκής δάκρυα εάν η ποιότητας του δεν είναι καλή. Μια δοκιμασία για τον έλεγχο αυτό είναι ο χρόνος διάσπασης της δακρϋικής στοιβάδας πάνω στον κερατοειδή (Break up time). Εάν η παραγωγή ή η ποιότητα των δακρύων είναι παθολογική τότε χρειάζεται θεραπεία.

​
 

Πως αντιμετωπίζεται η ξηροφθαλμία;   
 
Ο πιο σημαντικός παράγοντας στην θεραπεία είναι η σωστή διάγνωση και η αντιμετώπιση του αίτιου. Εάν η αιτία είναι συστηματική νόσος π.χ. ρευματοειδής αρθρίτιδα πρέπει να αντιμετωπιστεί παράλληλα με την τοπική θεραπεία στο μάτι. Εάν είναι φαρμακευτική θα πρέπει να διακοπεί το φάρμακο. Εάν είναι τοπικός παράγοντας στα βλέφαρα μπορεί να χρειαστεί χειρουργική αποκατάσταση π.χ. εντρόπιο, εκτρόπιο κλπ.

Η τοπική θεραπεία συνίσταται στην χρήση τεχνητών δακρύων τα οποία αντικαθιστούν εν μέρη την φυσιολογική παραγωγή. Σήμερα υπάρχουν πολλών ειδών τεχνητά δάκρυα από τα οποία μπορούμε να εκλέξουμε το κατάλληλο για κάθε ασθενή. Τα τεχνητά δάκρυα χωρίς συντηρητικά προτιμούνται λόγω του μη ερεθισμού του επιθηλίου. Τα φάρμακα χορηγούνται υπό μορφή σταγόνων, ζελέ ή αλοιφής. Τα φυσιολογικά δάκρυα παράγονται στον δακρυϊκό αδένα και παροχετεύονται από τον έσω κανθό μέσω των μικρών πόρων (ένα στο κάθε βλέφαρο). Εάν κλείσουμε τους πόρους με τεχνητά βύσματα ή με καυτηριασμό διατηρούμε τα δάκρυα για περισσότερο χρόνο μέσα στο μάτι.

Άλλος τρόπος θεραπείας είναι η αύξηση της παραγωγής των δακρύων με φάρμακα όπως η πιλοκαρπίνη ή χάπια Salagen τα οποία δρουν στον δακρυϊκό αδένα. Καταπολεμώντας την φλεγμονή ή την αντιγονική αντίδραση η οποία καταστρέφει τα κύτταρα του δακρυϊκού αδένα με ανοσοκατασταλτικά φάρμακα όπως είναι η κυκλοσπορίνη αυξάνοντας την παραγωγή των δακρύων. Τέλος η συστηματική και τοπική χρήση βιταμίνης Α βοηθά στην ανάπλαση και του πάσχοντος επιθηλίου από την ξηρότητα ελαττώνοντας σημαντικά τα συμπτώματα και κυρίως το αίσθημα του ξένου σώματος, τον κνησμό και το κάψιμο.

​